Γλυκά του κουταλιού
Ελένη Γ. Ζαχαριάδου
Εκδόσεις Ροδακιό
Σελ. 219
2003
Βύσσινο, πορτοκάλι, κυδώνι, καρύδι και περγαμόντο. Στο δεύτερο βιβλίο της συγγραφέα, το σιρόπι των γλυκών του κουταλιού, αλλάζοντας χρώμα και υφή, μεταμορφώνεται πότε σε γεύση ουρανού και πότε σε κουταλιά θανάτου. Πέντε διηγήματα μέσα στα οποία παρελαύνουν η αγωνία, ο έρωτας, η πλήξη, η απελπισία, η εκδίκηση, το πάθος, η στέρηση, ο σπαραγμός, η αυταπάρνηση, η ζωή κι ο θάνατος.
Βύσσινο για την ξεριζωμένη Μικρασιάτισσα που από το ένδοξο και πλούσιο παρελθόν της, τα πουπουλένια στρώματα της οικογενειακής αγάπης περνά στη σκληρή πραγματικότητα της ενηλικίωσης, του διωγμού, της χυδαιότητας του κόσμου και της αιχμηρότητας ενός αταίριαστου συζύγου. Μια γλυκόξινη γεύση που στιγματίζει κάθε στάδιο της ζωής της κάνοντάς την να βιώνει την επίγεια ύπαρξή της ως εγκλωβισμό όπου κάθε απόπειρα διαφυγής αποδεικνύεται μάταιη και καταδικασμένη.
Πορτοκάλι για την ορφάνια της κατοχής, μια δυνατή γλυκόπικρη γεύση στα χείλη ενός μικρού κοριτσιού που είναι προορισμένο για περιπέτειες, με αλλοπρόσαλλη τροπή και αναπάντεχο τέλος. Εκκλήσεις για συμπόνια, σκηνές πείνας και στέρησης, διαμαρτυρίες μπροστά στην ερήμωση και στο άδικο, απεγνωσμένες προσπάθειες επιβίωσης, σκληρότητα και σαρκασμός, κυνισμός και εξαναγκασμός, στάχτες που ξαναγεννούν με κρυφή ειρωνεία την ελπίδα για να την παραδώσουν ακολούθως στα χέρια της τραγικής μοίρας και τελικά να την θάψουν μέσα τους δια παντός. Μια ελπίδα που χάνεται, αφήνοντας πίσω της φλούδες πορτοκάλι και δάκρυα που τσούζουν τα μάτια.
Κυδώνι σπιτικό συνοδεύει την περιγραφή της καταπίεσης και της ματαίωσης του ευνουχισμένου άντρα. Μια γεύση γνωστή που εδώ χαρακτηρίζει την αποστροφή του εγώ, την επώδυνη και αργοπορημένη μεταμέλεια, τις χαμένες ευκαιρίες και την αδικία που κατακλύζει το μυαλό όταν όλα φτάσουν στο απροχώρητο. Ο ήρωας γεύεται τα πιο τρελά όνειρα μέχρι να καταλήξει στην πιο πεζή πραγματικότητα. Μια ολέθρια τροπή πλήττει τον ήρωα που αναθάρρησε για λίγο, δείχνοντάς του πως ζει σ’ ένα κόσμο οριστικά φθαρμένο και πλούσιο σε βία και σκληρότητα. Μια καταστροφή καταλυτική που τον ακυρώνει βυθίζοντάς τον στο κενό και τη μελαγχολία της καθημερινής πραγματικότητάς του.
Καρύδι με άρωμα δάσους και σπιρτάδα πυρκαγιάς, για το πιο ερωτικό διήγημα της συλλογής. Καρπός που μαλακώνει μέσα στο ζαχαρένιο σιρόπι του και λιγώνει με την απελπιστική νοστιμιά του. Ήρωες που ποθούν, που τολμούν και δοκιμάζουν. Ψέματα περιπαικτικά και ερεθιστικά, πειρασμικές σκέψεις και μελετημένες κινήσεις, κρυφά βλέμματα μέσα από μισόκλειστες πόρτες που έχουν τη δύναμη να παραλύουν το σώμα και το πνεύμα, τραγελαφικές σκηνές εξαπάτησης και πόθου που τυφλώνει και οδηγεί στον παραλογισμό. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να απολαύσει κανείς ένα γλυκό του κουταλιού, κι ο καλύτερος αποδεικνύεται πως καταργεί το σημαντικότερο εργαλείο του, το κουτάλι. Το παιχνίδι όμως δεν σταματά παρά μόνο όταν ο κατακτητής πάρει τη θέση του κατακτημένου κι όλοι οι κανόνες ανατρέπονται αφήνοντας πίσω τους ένα σαρδόνιο γέλιο ικανό να μας αφοπλίσει.
Περγαμόντο σαν στολίδι μέσα σε γυάλες λαμπερές και διάφανες, μικρά κομματάκια ζαχαρωτής ώχρας μέσα σε μια γλυκειά λίμνη διαθέσεων, σκέψεων, συναισθημάτων. Μια συζήτηση-αναδρομή στα περασμένα, ανάμεσα σε μια νεκρή μάνα κι έναν ομοφυλόφιλο γιο που ποτέ δεν βρήκαν κανάλι ειλικρινούς επικοινωνίας μεταξύ τους.
Σε αυτό το διήγημα ο πουριτανισμός που συχνά βαραίνει πάνω μας απειλητικά, οι προκαταλήψεις που στερούν από τον άνθρωπο τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει τους γύρω του ως ισότιμα όντα, οι ιδεοληψίες που μας εμποδίζουν να δούμε και να αγαπήσουμε τους ανθρώπους όπως είναι, έρχονται αντιμέτωπα με μια φωνή διαμαρτυρίας που καυτηριάζει τα αθέατα εγκλήματα στο όνομα της υστερικής ευταξίας και της δήθεν κανονικότητας μέσα στην οποία ζούμε εθελοτυφλώντας, εξαναγκάζοντας, απαξιώνοντας και αδικώντας.
Τα γλυκά του κουταλιού έχουν συμβολικό ρόλο μέσα στο βιβλίο. Η συγγραφέας κατορθώνει να μας βυθίσει σε μιαν ατμόσφαιρα νοσταλγίας κι αρμονίας ακόμη και σε εποχές και σκηνές που δεν ζήσαμε ποτέ. Με προσεκτικό και λιτό ύφος, με σφιχτοδεμένη οικονομία και δραματικό τόνο, το ρεπερτόριο των διηγημάτων της Ζαχαριάδου κατορθώνει τελικά να μας αφήσει μια ευχάριστη και οικεία γεύση στο στόμα.
Έλενα Χρ. Σάββα
